28/12/21 | Αρχική > Αρθρογραφία > Φορολογικά και Επίκαιρα

Τρόποι ψηφιακού μετασχηματισμού μικρομεσαίων επιχειρήσεων

 

Δημήτρης Φίλης, Λογιστής, Φοροτεχνικός  

Φορολογικά και Επίκαιρ

 Εισαγωγικές σημειώσεις

Η παρούσα εργασία εξετάζει τους τρόπους με τους οποίους οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις καθώς και οι αυτοαπασχολούμενοι μπορούν να αξιοποιήσουν τις τεχνολογίες πληροφορικής έτσι ώστε να διευρύνουν τον κύκλο των δραστηριοτήτων τους με την συνακόλουθη αύξηση του κύκλου των εργασιών τους, τη μείωση του κόστους λειτουργίας τους και τη μεγιστοποίηση του κέρδους τους.

1. Τα εργαλεία του ψηφιακού μετασχηματισμού των μικρομεσαίων επιχειρήσεων

1.1 Η επίδραση της τεχνολογίας πληροφορικής στην οικονομία

Στις μέρες μας ο κόσμος ολόκληρος βρίσκεται απέναντι σε ποικίλες κρίσεις. Στις δυνάμεις που καθορίζουν την πορεία που θα ακολουθήσει η οικονομία, η πολιτική και η κοινωνία συμπεριλαμβάνεται και η τεχνολογία πληροφορικής και επικοινωνιών.

Οι τεχνολογικές εξελίξεις τις τελευταίες δεκαετίες, από τη ναυτιλία μέχρι τα υποβρύχια καλώδια επικοινωνιών, από τους σιδηροδρόμους και τον ηλεκτρισμό μέχρι τα αεροπλάνα και τα μη επανδρωμένα αεροσκάφη, από τα εμπορευματοκιβώτια μέχρι τους δορυφόρους, άνοιξαν νέους δρόμους και επέφεραν αλλαγές στην φύση των αγαθών και στους τρόπους μετακίνησης των ανθρώπων.

Πολλοί θεωρούν ότι η τεχνολογία είναι ο καταλύτης της κοινωνικής αλλαγής και κατά συνέπεια οι άνθρωποι πρέπει να φροντίζουν για την κατανόησή της και την προσαρμογή τους στις αλλαγές που επιφέρει και τελικά στην αξιοποίησή της για την βελτίωση της ζωής τους από κάθε άποψη. (Marc Fleurbaey,2019)

1.2 Ο ψηφιακός μετασχηματισμός των μικρομεσαίων επιχειρήσεων

Ως ψηφιακός μετασχηματισμός μιας μικρομεσαίας επιχείρησης ορίζεται η διαδικασία μετατροπής κάθε παραδοσιακής υπηρεσίας σε ψηφιακή υπηρεσία μέσα στην επιχείρηση. Το φαινόμενο «ψηφιακός μετασχηματισμός» το αντιλαμβανόμαστε με τη μορφή μιας σειράς «εφαρμογών» της ψηφιακής τεχνολογίας στην εν γένει οικονομική δραστηριότητα. Οι πιο γνωστές και οι μάλλον πιο δημοφιλείς από τις εφαρμογές αυτές είναι ενδεικτικά: οι ψηφιακές πλατφόρμες, η εισαγωγή της ρομποτικής κυρίως –αλλά όχι αποκλειστικά– στη βιομηχανική παραγωγή, η οποία έχει τη δυνατότητα να εμφανιστεί με τη μορφή του virtual factory, το διαδίκτυο των πραγμάτων, η διαχείριση «μεγάλων δεδομένων» (big data) και τα blockchains. (Δ. Γράβαρης, 2020)

1.3 Τα εργαλεία του ψηφιακού μετασχηματισμού

Στην συνέχεια παρουσιάζονται τα πιο βασικά εργαλεία του ψηφιακού μετασχηματισμού των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων καθώς και των αυτοαπασχολουμένων:

Α) Ιστοσελίδα στο Διαδίκτυο και στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Σε αυτές παρουσιάζονται πληροφορίες για τις δραστηριότητες της επιχείρησης, τα αγαθά και τις υπηρεσίες που προσφέρει καθώς και χρηστικές πληροφορίες όπως ωράριο καταστήματος και τρόπο πρόσβασης στο κατάστημα.

Β) Ηλεκτρονικό κατάστημα (e-shop)

Το ηλεκτρονικό κατάστημα βρίσκεται μέσα στην ιστοσελίδα και μέσω αυτού διενεργούνται συναλλαγές της επιχείρησης με τους πελάτες της, οι οποίοι επιλέγουν έναν από τους προτεινόμενους τρόπους εξόφλησης του αγαθού που αγοράζουν.

Γ) Σύστημα ενδοεπιχειρησιακού σχεδιασμού (enterprise resource planning, ERP)

Είναι σύστημα λογισμικού που διαχειρίζεται όλες τις λειτουργίες της επιχείρησης. Τα σύγχρονα συστήματα ενδοεπιχειρησιακού σχεδιασμού περιλαμβάνουν την διαχείριση της αποθήκης εμπορευμάτων, των παγίων στοιχείων, της χρηματοοικονομικής λογιστικής, της ηλεκτρονικής τιμολόγησης και της μισθοδοσίας.

Δ) Σύστημα διαχείρισης ανθρώπινου δυναμικού

Είναι σύστημα λογισμικού που διαχειρίζεται τις σχέσεις της επιχείρησης με το ανθρώπινο δυναμικό της. Παρακολουθούνται οι προσλήψεις, οι απολύσεις, η οικογενειακή κατάσταση των εργαζομένων, το επίπεδο των γνώσεων τους.

Ε) Σύστημα διαχείρισης πελατών

Είναι σύστημα λογισμικού που διαχειρίζεται τις σχέσεις της επιχείρησης με τους πελάτες της.

ΣΤ) Συμμετοχή σε διαδικτυακές πλατφόρμες

Είναι πλατφόρμες που επιτρέπουν σε επιχειρήσεις να έρχονται σε επαφή με πελάτες τους και να διενεργούν συναλλαγές καταβάλλοντας αμοιβή σε αυτές (π.χ. booking).

2. Αξιοποίηση των εργαλείων του ψηφιακού μετασχηματισμού από τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της μικρής και μεσαίας επιχείρησης είναι αναγκαίος, διότι συμβάλλει στην αύξηση της αποδοτικότητας της επιχείρησης και μακροπρόθεσμα στην βιωσιμότητά της.

Στη συνέχεια θα περιγράφονται μορφές αξιοποίησης των εργαλείων του ψηφιακού μετασχηματισμού από μικρομεσαία επιχείρηση και τις συνέπειες που επέφερε στην λειτουργία της η ενσωμάτωση των εργαλείων αυτών.

Επιχείρηση μεταφοράς επιβατών (ΚΤΕΛ) κατασκεύασε ιστοσελίδα στην οποία παρουσιάζει το ιστορικό της επιχείρησης, το πρόγραμμα των δρομολογίων και τις ώρες αναχώρησης των λεωφορείων. Οι πελάτες έχουν την δυνατότητα να επικοινωνούν μέσω της ιστοσελίδας με την επιχείρηση και να λαμβάνουν την πληροφόρηση που επιζητούν.

Μέσω της ιστοσελίδας οι οδηγοί των λεωφορείων ενημερώνονται για το πρόγραμμα εργασίας τους από ιδιαίτερο μενού που τους εξυπηρετεί αποκλειστικά.

Η λειτουργία της ιστοσελίδας επέφερε θετικές συνέπειες στην οργάνωση της εξυπηρέτησης των επιβατών καθότι μείωσε τις τηλεφωνικές κλήσεις στα εκδοτήρια των εισιτηρίων. Η αποσυμφόρηση των εκδοτών εισιτηρίων από τις τηλεφωνικές κλήσεις επέτρεψε την καλύτερη εξυπηρέτηση των επιβατών στο «γκισέ».

Παράλληλα, η συγκεκριμένη επιχείρηση ανέπτυξε και τη σελίδα στο κοινωνικό δίκτυο του Facebook. Στην ιστοσελίδα της, η επιχείρηση πέραν από ιστορικά στοιχεία αναρτά πληροφορίες έκτακτης ανάγκης, όπως διακοπές συγκοινωνίας λόγω κακών καιρικών συνθηκών και δραστηριότητες που αναπτύσσει στα πλαίσια της εταιρικής κοινωνικής ευθύνης της. Η συγκεκριμένη σελίδα συντελεί σε μια άμεση σχέση με τον επιβάτη και κυρίως σε μια αμφίδρομη σχέση όπου ο επιβάτης θα υποβάλλει ένα παράπονο για κακή συμπεριφορά ή έναν έπαινο για εξαιρετική συμπεριφορά του προσωπικού και η επιχείρηση θα προβεί στις δέουσες ενέργειες. Η μεταφορά προσώπων όπως στην προκειμένη περίπτωση, είναι μια υπηρεσία που κυρίως βασίζεται στην συμπεριφορά των ανθρώπων, από τον εκδότη των εισιτηρίων, τον οδηγό του λεωφορείου, τον ελεγκτή των εισιτηρίων. Εύκολα δημιουργούνται παράπονα και πολύ εύκολα μέσω του ιστοσελίδας (χώρος επικοινωνίας) και της σελίδας στο facebook τα παράπονα υποβάλλονται στην επιχείρηση ώστε να εξεταστούν και να αντιμετωπιστούν ανάλογα.

Ιδιαίτερο μενού στην ιστοσελίδα του διαδικτύου αποτελεί το ηλεκτρονικό κατάστημα έκδοσης εισιτηρίων μέσω διαδικτύου, το οποίο εξυπηρετεί τους επιβάτες της επιχείρησης σε όλη την Ελλάδα, αλλά και τους επιβάτες που έρχονται από το εξωτερικό (Κύπρος, Γερμανία, Αγγλία) και θέλουν να ταξιδέψουν από και προς προορισμούς που εξυπηρετεί το συγκεκριμένο ΚΤΕΛ.

Κατά την διάρκεια της πανδημίας Covid-19 το έτος 2020 το 40% της συνολικής αξίας των εισιτηρίων εκδόθηκε ηλεκτρονικά.

Η λειτουργία του ηλεκτρονικού εκδοτηρίου επέφερε άμεση εξυπηρέτηση των επιβατών και τους απάλλαξε από μετακινήσεις, οι οποίες εκτός της ανάλωσης χρόνου είχαν και οικονομικό κόστος.

Ταυτόχρονα, δόθηκε στην επιχείρηση η δυνατότητα να οργανώσει σε ορθολογικότερη βάση την λειτουργία των εκδοτηρίων εισιτηρίων και να μειώσει το κόστος λειτουργίας τους αφού κάθε υπάλληλος που αποχωρεί για λόγους συνταξιοδότησης δεν αντικαθίσταται με νέα πρόσληψη.

Για την εξυπηρέτηση των επιβατών δημιουργήθηκαν και δύο ακόμα εφαρμογές λογισμικού.

Δημιουργήθηκε εφαρμογή για κινητά τηλέφωνα, η οποία πληροφορεί τον επιβάτη που αναμένει το λεωφορείο επί της οδού σε πόση ώρα θα βρίσκεται εκεί για την επιβίβασή του. Η συγκεκριμένη εφαρμογή είναι καινοτόμος και αποτελεί νέα υπηρεσία η οποία πρόσθεσε μεγάλη αξία στην μεταφορική επιχείρηση. Ταυτόχρονα η εφαρμογή αυτή δίνει την δυνατότητα στην επιχείρηση να απευθύνει μηνύματα προς τους επιβάτες τόσο όσον αφορά χρήσιμες πληροφορίες για το δρομολόγιό τους όσο και διαφημιστικά μηνύματα τρίτων με αμοιβή. Δηλαδή, πέραν της εξυπηρέτησης του επιβάτη προέκυψε και μια νέα δραστηριότητα για την επιχείρηση.

Άλλη εφαρμογή, στο πλαίσιο της εξυπηρέτησης του επιβατικού κοινού, στους σταθμούς άφιξης των λεωφορείων μέσω οθονών πληροφορούν όσους αναμένουν επιβάτες για την ώρα άφιξης του λεωφορείου.

Κομβικό ρόλο στην συνολική λειτουργία και ορθολογική οργάνωση της επιχείρησης διαδραματίζει το «Σύστημα ενδοεπιχειρησιακού σχεδιασμού» που έχει εισάγει η επιχείρηση και το οποίο δομείται σε τρία υποσυστήματα: Σύστημα διαχείρισης οικονομικής υπηρεσίας, Σύστημα διαχείρισης Γραμματείας και Αρχείου, Σύστημα διαχείρισης κίνησης λεωφορείων.

Το σύστημα ενδοεπιχειρησιακού σχεδιασμού της οικονομικής υπηρεσίας περιλαμβάνει:

Την ηλεκτρονική τιμολόγηση όλων των φορολογικών παραστατικών, είτε είναι τιμολόγια παροχής υπηρεσιών, είτε εισιτήρια επιβατών που εκδίδονται σε σταθμούς, πρακτορεία και λεωφορεία, είτε αποδείξεις μεταφοράς ασυνόδευτων μικροδεμάτων. Τη διαχείριση των παγίων στοιχείων της επιχείρησης, την αποθήκευση των υλικών και την διαχείριση των προμηθειών και των παραγγελιών. Την διαχείριση των σχέσεων με τους πελάτες. Τη διαχείριση του ανθρώπινου δυναμικού και τον υπολογισμό της μισθοδοσίας του. Τη γενική-χρηματοοικονομική λογιστική.

Τη στατιστική ανάλυση των εισιτηρίων ανά δρομολόγιο και προορισμό και ανά είδος εισιτηρίου (π.χ. πόσα εισιτήρια εκδόθηκαν σε φοιτητές, σε πολύτεκνους κλπ και πόσα εισιτήρια εκδόθηκαν με την κανονική τιμή). Η στατιστική αυτή επιτρέπει την κατανόηση των αναγκών των ανθρώπων για την μετακίνησή τους και διευκολύνει την επιχείρηση στον σχεδιασμό των ωρών των δρομολογίων ώστε να εξυπηρετούνται συγκεκριμένες ομάδες επιβατών.

Επίσης, η στατιστική ανάλυση μας επιτρέπει να γνωρίζουμε πόσοι επιβάτες εξυπηρετούνται από την αφετηρία και πόσοι από ενδιάμεσες στάσεις και από ποιες στάσεις συγκεκριμένα. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται η δυνατότητα στην επιχείρηση να σχεδιάζει την διενέργεια της δρομολόγησης του λεωφορείου έτσι ώστε να αποφεύγεται η διάνυση χιλιομέτρων χωρίς επιβάτες ή όπου παρατηρείται αυξημένη κίνηση επιβατών σε ενδιάμεσες στάσεις να πυκνώνουν τα δρομολόγια.

Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται σε δύο καινοτόμες υπηρεσίες. Όταν ένα λεωφορείο αναχωρεί από την αφετηρία Α προς τον προορισμό Β, ο υπάλληλος στον προορισμό Β γνωρίζει επακριβώς πόσα και ποια ασυνόδευτα μικροδέματα αναμένει και πληροφορεί εγκαίρως τους παραλήπτες τους για την ώρα άφιξης τους.

Ο οδηγός του λεωφορείου κατά την έναρξη του δρομολογίου λαμβάνει δυνητικά στην οθόνη του υπολογιστή του, που βρίσκεται στο λεωφορείο, τη λίστα των επιβατών με τον προορισμό τους έτσι ώστε να αποβιβάζει εγκαίρως τους επιβάτες στις ενδιάμεσες στάσεις ενώ το σύστημα δυνητικά διαθέτει την ικανότητα να ενημερώνει ηχητικά τον οδηγό για τα σημεία αποβίβασης των επιβατών.

Το επόμενο βήμα του ψηφιακού μετασχηματισμού στην συγκεκριμένη επιχείρηση θα μπορούσε να είναι η εισαγωγή στη λειτουργία της αυτόματων μηχανών έκδοσης εισιτηρίων και της τοποθέτησής τους εντός των σταθμών και των πρακτορείων της αλλά και εκτός των σταθμών σε κεντρικά σημεία της πόλεως όπου έχει την έδρα της. Η επένδυση αυτή θα συμβάλλει στην καλύτερη εξυπηρέτηση των επιβατών αφού θα μεγαλώσει το ωράριο λειτουργίας και θα μειώσει και το κόστος της μισθοδοσίας προοπτικά εάν όχι άμεσα.

Στο σύστημα της οικονομικής υπηρεσίας εντάσσεται και η διακίνηση των χρημάτων που εισπράττονται κατά τις συναλλαγές με το επιβατικό κοινό. Το προσωπικό των λεωφορείων και οι εκδότες εισιτηρίων και αποδείξεων μεταφοράς μικροδεμάτων καταθέτουν τις εισπράξεις σε ΑΤΜ που εγκαταστάθηκε στην έδρα της επιχείρησης μετά από συμφωνία με Τράπεζα. Με τον τρόπο αυτό υπάρχει πλήρης διασφάλιση στην διακίνηση των μετρητών και αυτόματη ενημέρωση του τραπεζικού λογαριασμού των καταθέσεων.

Το σύστημα ενδοεπιχειρησιακού σχεδιασμού κίνησης λεωφορείων περιλαμβάνει:

Την ηλεκτρονική έκδοση του προγράμματος δρομολόγησης των λεωφορείων σε ημερήσια ή εβδομαδιαία ή μηνιαία βάση με τέτοιο τρόπο ώστε να εξασφαλίζεται η βέλτιστη οικονομικά λειτουργία. Μέσω του συγκεκριμένου προγράμματος ενημερώνεται η μισθοδοσία για τις ημέρες και τις ώρες εργασίας των οδηγών, την απασχόληση κατά τις Κυριακές ή αργίες, τις υπερωρίες καθώς και την νυκτερινή εργασία. Επίσης ενημερώνεται το αρχείο των χιλιομετρικών διανύσεων των λεωφορείων ώστε το λογιστήριο να εξάγει στοιχεία για την διάρθρωση του κόστους ανά χιλιόμετρο.

Την παρακολούθηση της κίνησης των λεωφορείων σε πραγματικό χρόνο επάνω στο γεωγραφικό χάρτη ώστε να ελέγχεται η συμμόρφωση του οδηγού με την εργατική νομοθεσία και τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας.

Το συνολικό ενδοεπιχειρησιακό σύστημα σχεδιασμού των λειτουργιών της επιχείρησης έχει προσθέσει εξαιρετική αξία στην επιχείρηση, διότι οργάνωσε και συντόνισε αποτελεσματικά τις επιμέρους υπηρεσίες, επέφερε μείωση του κόστους λειτουργίας, απέφυγε επικαλύψεις αρμοδιοτήτων και πρόσφερε νέες υπηρεσίες στο επιβατικό κοινό.

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό σε αυτή την διαδικασία είναι ότι την ανάλυση των αναγκών της επιχείρησης για την ψηφιακό μετασχηματισμό και τις υποχρεώσεις που επιβάλλει ειδική νομοθεσία στη λειτουργία της, την εκπόνησε ομάδα στελεχών της επιχείρησης και με βάση αυτόν τον σχεδιασμό οι μηχανικοί πληροφορικής παρέδωσαν τα έργα τους, τα οποία συνολικά και συνδυαστικά έχουν δημιουργήσει ένα εξαιρετικό «προϊόν» ERP, το οποίο κατά βάση στηρίζεται στο Pylon EpsilonNet.

Συμπεράσματα

Ο ψηφιακός μετασχηματισμός της μικρομεσαίας επιχείρησης αποτελεί αδήριτη ανάγκη στον τόπο μας. Συμβάλλει στην ανάπτυξη νέων δραστηριοτήτων που αυξάνουν τον κύκλο εργασιών κάθε επιχείρησης ενώ παράλληλα μειώνει το κόστος λειτουργίας και αυξάνει την απόδοση και την βιωσιμότητα της επιχείρησης.

Κατά την γνώμη μας απαιτούνται άλματα στην εισαγωγή νέων μεθόδων προσφοράς υπηρεσιών ή αγαθών, εκπαίδευση και επιμόρφωση του προσωπικού και προπαντός σωστή στελέχωση, διότι η ψηφιοποίηση της επιχείρησης απαιτεί υψηλού επιπέδου προσωπικό για την διαχείρισή της.

Βιβλιογραφία

1. Marc Fleurbaey, (2019), Μανιφέστο για την κοινωνική πρόοδο, εκδόσεις ΠΟΛΙΣ
2. Δ. Γράβαρης, (2020), Ψηφιακός μετασχηματισμός της οικονομίας και αναδιαρθρώσεις του κεφαλαίου, εκδόσεις ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ.
3. Ψηφιακός μετασχηματισμός και μικρές επιχειρήσεις, Έκθεση ΙΜΕ ΓΣΕΒΕΕ 2020
4. Γ. Δουκίδης, Οι πυλώνες για μια ολοκληρωμένη στρατηγική ανάπτυξης της ψηφιακής οικονομίας, ΤΑ ΝΕΑ σελ. 25 Ένθετου, 25-9-2021.

 

 Η εταιρική διακυβέρνηση με βάση τον Ν 4706/2020 και τις οδηγίες του Συμβουλίου Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (FRC) Η.Β.

ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ 1/2022
 

Δημήτριος Φίλης, Λογιστής - Φοροτεχνικός

 
Περίληψη

 

Η εταιρική διακυβέρνηση προσδιορίζει το σύστημα με το οποίο οι εταιρίες διοικούνται και ελέγχονται. Η
επισκόπηση των οδηγιών του Συμβουλίου Χρηματοοικονομικής Αναφοράς του Ηνωμένου Βασιλείου εντοπίζει
οδηγίες, οι οποίες δεν έχουν υιοθετηθεί από την Ελληνική Νομοθεσία σχετικά με την εταιρική διακυβέρνηση και
ευχερώς θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν από τις ανώνυμες εταιρίες που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο
Αξιών Αθηνών αλλά και από άλλες εταιρίες που δεν είναι εισηγμένες σε αυτό.
 

Περιεχόμενα
1. Εισαγωγικές σημειώσεις
2. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί
3. Το Πλαίσιο της εταιρικής διακυβέρνησης
4. Ο ρόλος του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου
5. Η σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου
6. Ενεργός συμμετοχή των μετόχων
7. Η συμμετοχή των εργαζομένων
8. Συμπεράσματα
1. Εισαγωγικές σημειώσεις

Η παρούσα μελέτη έχει ως αντικείμενο την σύγκριση μεταξύ του Ν 4706/2020 και των οδηγιών του Financial Reporting Council, με σκοπό τη διαπίστωση της ανάγκης υιοθέτησης πρακτικών ορθής εταιρικής διακυβέρνησης πέραν της συμμόρφωσης με τη νομοθεσία. Συγκεκριμένα η εργασία έχει ως αντικείμενό της την επισκόπηση της
ελληνικής νομοθεσίας και ειδικά τον Ν 4706/2020 , σχετικά με την εταιρική διακυβέρνηση των επιχειρήσεων που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών καθώς και αυτών που επιδιώκουν να εισαχθούν σε αυτό καθώς και την επισκόπηση των οδηγιών σχετικά με την εταιρική διακυβέρνηση που εξέδωσε το Financial Reporting Council (Συμβούλιο Χρηματοοικονομικής Αναφοράς) του Ηνωμένου Βασιλείου και αφορά τις επιχειρήσεις που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου. Παράλληλα με την επισκόπηση των διατάξεων θα διερευνηθούν αυτές ώστε να διαπιστωθούν ρυθμίσεις που έχουν υιοθετηθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο και θα μπορούσαν να εφαρμοστούν από τις εισηγμένες ανώνυμες εταιρίες στο Χρηματιστήριο Αθηνών ως καλές πρακτικές ορθής εταιρικής διακυβέρνησης.

 
2. Εννοιολογικοί προσδιορισμοί

Η εταιρική διακυβέρνηση σύμφωνα με τον ορισμό που δίδεται στην έκθεση Cadbury, προσδιορίζει το σύστημα με το οποίο οι εταιρίες διοικούνται και ελέγχονται. Με άλλα λόγια, «σύστημα εταιρικής διακυβέρνησης» εννοείται το πλαίσιο των θεσμοθετημένων ή μη κανόνων βάσει του οποίου εξασκείται η διακυβέρνηση ενός οργανισμού
(Βασιλείου Δ., Ηρειώτης Ν., Μενεξιάδης Μ., Μπάλιος Δ., (2017), Εσωτερικός έλεγχος).
Οι Andrei Shleifer και Robert Vishny ορίζουν την εταιρική διακυβέρνηση ως: «οι τρόποι με τους οποίους οι χρηματοδότες της επιχείρησης βεβαιώνονται ότι θα λάβουν απόδοση από την επένδυσή τους» (Goergem M.,(2015). Εταιρική Διακυβέρνηση).
Στις αρχές του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης για την εταιρική διακυβέρνηση, αυτή ορίζεται ως ένα σύνολο σχέσεων μεταξύ της διεύθυνσης μιας εταιρίας, του διοικητικού της συμβουλίου, των μετόχων της και των λοιπών ενδιαφερομένων μερών της (πελάτες, προμηθευτές, δανειστές, εργαζόμενοι) που
αποσκοπεί στην δημιουργία, βιωσιμότητα και ανάπτυξη δυνατών και ανταγωνιστικών επιχειρήσεων.

3. Το Πλαίσιο της εταιρικής διακυβέρνησης

Στην Ελλάδα, το πλαίσιο της εταιρικής διακυβέρνησης αφορά τις ανώνυμες εταιρίες που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών και συνίσταται αφενός στην υιοθέτηση αναγκαστικού δικαίου νομικών κανόνων και αφετέρου στην εφαρμογή των αρχών της εταιρικής διακυβέρνησης καθώς και στην υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών και συστάσεων μέσω αυτορρύθμισης. Συγκεκριμένα περιλαμβάνει τον Ν 4706/2020 , τις αποφάσεις της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, διατάξεις του Ν 4548/2018 περί ανωνύμων εταιριών και αρχές, βέλτιστες πρακτικές και συστάσεις που ενσωματώθηκαν στον Ελληνικό κώδικα εταιρικής διακυβέρνησης του 2021.
Ζητείται η σύγκριση των διατάξεων του Ν 4706/2020 περί εταιρικής διακυβέρνησης με τις οδηγίες που εκδόθηκαν από το Financial Reporting Council (FRC) για τα διοικητικά συμβούλια και τις επιτροπές αυτών, των επιχειρήσεων που είναι εισηγμένες στη Χρηματιστηριακή αγορά του Ηνωμένου Βασιλείου (Financial Reporting Council, (2018), The UK Corporate Governance Code, διαθέσιμο σε www.frc.org.uk/getattachment/88bd8c45-50ea-4841-95b0- d2f4f48069a2/2018-UK-Corporate-Governance-Code-FINAL.pdf).
Οι οδηγίες που εκδόθηκαν από το FRC (Συμβούλιο Χρηματοοικονομικής Αναφοράς) σκοπεύουν στην υποστήριξητων διοικητικών συμβουλίων και των επιτροπών τους σε θέματα αποτελεσματικότητας, διαχείρισης κινδύνων και δικλείδων που σχετίζονται με την χρηματοοικονομική πληροφόρηση (Βασιλείου, Ηρειώτης, Μενεξιάδης, Μπάλιος,
2017:264-265 ό.π.).
 

4. Ο ρόλος του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου

Ο ρόλος του προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου είναι καθοριστικός στην αποτελεσματικότητα του οργάνου.
Σύμφωνα με το άρθρο 8 του Ν 4706/2020 σχετικά με τον Πρόεδρο του Διοικητικού Συμβουλίου αναφέρεται ότι:
«1. Ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου είναι μη εκτελεστικό μέλος.
2. Σε περίπτωση που το Διοικητικό Συμβούλιο, κατά παρέκκλιση της παρ. 1, διορίσει ως Πρόεδρο ένα εκ των
εκτελεστικών μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, διορίζει υποχρεωτικά αντιπρόεδρο εκ των μη εκτελεστικών
μελών». Δηλαδή, η συγκεκριμένη διάταξη κατʼ αρχάς επιβάλλει όπως ο Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου να είναι μη εκτελεστικό ή ανεξάρτητο μέλος του οργάνου, διαχωρίζοντας με αυτόν τον τρόπο την ιδιότητα του Πρόεδρου τουδιοικητικού συμβουλίου από εκείνη του εκτελεστικού μέλους και συγκεκριμένα την ιδιότητα του διευθύνοντος συμβούλου (Μούζουλας Σπ., (2021), Διακυβέρνηση Ανωνύμων Εταιριών και Σύγχρονη Αγορά Κεφαλαίου, τ.1).
Κατά τις οδηγίες του FRC «ένας διευθύνων σύμβουλος δεν πρέπει να γίνεται πρόεδρος της ίδιας εταιρίας». Θεωρείται ότι αυτό συμβάλλει στην ενδυνάμωση της ανεξαρτησίας του διοικητικού συμβουλίου και αποτελεί ουσιώδη βάση ενός συστήματος ορθής εταιρικής διακυβέρνησης.
Σε περίπτωση παρέκκλισης του διοικητικού συμβουλίου από την οδηγία αυτή, προηγείται διαβούλευση του διοικητικού συμβουλίου με τους μεγαλομετόχους όπου επεξηγείται η απόφαση του διοικητικού συμβουλίου, η οποία κατά τον διορισμό γνωστοποιείται με δημόσια ανάρτηση στην ιστοσελίδα της εταιρίας.
Σε κάθε περίπτωση ο διαχωρισμός της ιδιότητας του διευθύνοντος συμβούλου με την ιδιότητα του Προέδρου συνδυασμένη με την άμεση εκλογή του διευθύνοντος συμβούλου από το σώμα της γενικής συνέλευσης των μετόχων, ενδυναμώνει την θέση των μετόχων και δίνει την δυνατότητα σε αυτούς να απομακρύνουν έναν
διευθύνοντα σύμβουλο σε περιόδους που οι χρηματοοικονομικές επιδόσεις της εταιρίας υποχωρούν (εφ. Μέτοχος& Επενδύσεις: Το αλφαβητάρι της εταιρικής διακυβέρνησης).
Ο Ν 4706/2020 δεν εισάγει διάταξη σχετικά με τις αρμοδιότητες και τα καθήκοντα του Προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου και το θέμα αυτό ρυθμίζεται από το άρθρο 89 παρ. 3 του Ν 4548/2018 «Ο πρόεδρος ασκεί τιςαρμοδιότητες που προβλέπει ο νόμος και το καταστατικό». Κατά τις οδηγίες του FRC, ο πρόεδρος ηγείται του διοικητικού συμβουλίου και είναι υπεύθυνος για την συνολική αποτελεσματικότητα του διοικητικού συμβουλίου στην διαχείριση των εταιρικών υποθέσεων. Ο πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου πρέπει να επιδεικνύει αντικειμενική κρίση και να προωθεί μια κουλτούρα διαφάνειας και διαβούλευσης με τα ενδιαφερόμενα μέρη της επιχείρησης και να διασφαλίζει ότι οι διευθυντές της εταιρίας/εκτελεστικά μέλη του διοικητικού συμβουλίου λαμβάνουν ακριβή, έγκαιρη και σαφή ενημέρωση επί των εταιρικών υποθέσεων.Οι οδηγίες του FRC σχετικά με τον ρόλο του Προέδρου του διοικητικού συμβουλίου συνιστούν καλή πρακτική ορθής εταιρικής διακυβέρνησης και υιοθετούνται από τον Ελληνικό Κώδικα Εταιρικής Διακυβέρνησης 2021 ως ειδικές πρακτικές και φέρουν την σήμανση Συμμόρφωση/Εξήγηση.
Ειδικότερα μεταξύ άλλων αναφέρεται ότι ο Πρόεδρος εξασφαλίζει ότι το Διοικητικό Συμβούλιο στο σύνολό του έχει ικανοποιητική κατανόηση των απόψεων των μετόχων. Ο Πρόεδρος μεριμνά για την αποτελεσματική επικοινωνία με τους μετόχους με γνώμονα τη δίκαιη και ισότιμη μεταχείριση των συμφερόντων αυτών και την ανάπτυξη εποικοδομητικού διαλόγου μαζί τους, ώστε να κατανοήσει τις θέσεις τους.
Ο Κώδικας του Συμβουλίου Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (FRC) σε σχέση με τα καθήκοντα του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου αναφέρει ότι αυτός θα πρέπει να βρίσκεται σε τακτική επικοινωνία με τους βασικούς μετόχους της εταιρίας προκειμένου να ενημερώνεται και να κατανοεί τις απόψεις αυτών σχετικά με την εταιρική διακυβέρνηση και τις επιδόσεις του διοικητικού συμβουλίου.
 

5. Η σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου

Εξαιρετικής σημασίας ζήτημα στο πλαίσιο ενός συστήματος ορθής εταιρικής διακυβέρνησης, αποτελεί η σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου και ιδιαίτερα η συμμετοχή σε αυτό μη εκτελεστικών και ανεξάρτητων μελών (Περάκης Ευ. (2005), Το Δίκαιο της ανώνυμης εταιρίας, τ. 10, Νομική Βιβλιοθήκη).
Σύμφωνα με το άρθρο 5 του Ν 4706/2020 σχετικά με τα Μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου:
«1. Το Διοικητικό Συμβούλιο αποτελείται από εκτελεστικά, μη εκτελεστικά και ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη.
2. Η ιδιότητα των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου ως εκτελεστικών ή μη εκτελεστικών ορίζεται από το Διοικητικό Συμβούλιο. Τα ανεξάρτητα μη εκτελεστικά μέλη εκλέγονται από τη γενική συνέλευση ή ορίζονται από το Διοικητικό Συμβούλιο σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 9, δεν υπολείπονται του ενός τρίτου (1/3) του
συνολικού αριθμού των μελών του και, πάντως, δεν είναι λιγότερα από δύο (2). Αν προκύψει κλάσμα, στρογγυλοποιείται στον αμέσως εγγύτερο ακέραιο αριθμό».
Σε σύγκριση με τις οδηγίες του FRC παρατηρείται διαφοροποίηση ως προς τον ελάχιστο αριθμό των μη εκτελεστικών και ανεξάρτητων μελών στην σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου.
Κατά τις οδηγίες αυτές, τουλάχιστον το ήμισυ του αριθμού των μελών του διοικητικού συμβουλίου, με εξαίρεση της θέσης του Προέδρου, πρέπει να είναι μη εκτελεστικά μέλη.
Η αυξημένη σύνθεση του διοικητικού συμβουλίου σε μη εκτελεστικά μέλη ενδυναμώνει την ανεξαρτησία του οργάνου και υπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο τα συμφέροντα όλων των μετόχων σε σχέση με ένα Διοικητικό Συμβούλιο που θα απαρτίζεται από εκτελεστικά μέλη διευθυντικά στελέχη της εταιρίας.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο τα μη εκτελεστικά μέλη αντιπροσωπεύουν όλους τους μετόχους και όχι συγκεκριμένους μετόχους (όπως τους μεγαλομετόχους). Υιοθετούν την προσέγγιση των ίσων αποστάσεων (armʼs length approach) και παραμένουν ανεξάρτητα από τους συγκεκριμένους μετόχους ή από ομάδες συμφερόντων. Αντιθέτως, στον υπόλοιπο κόσμο οι μεγάλοι μέτοχοι, οι προμηθευτές, οι πελάτες και οι εργαζόμενοι συχνά εκπροσωπούνται στο διοικητικό συμβούλιο και οι εκπρόσωποί τους συχνά επιδιώκουν ανοιχτά τα συμφέροντα της ομάδας ή των ομάδων τους (Goergem M., 2015:156 ό.π.).
Ο Κώδικας του Συμβουλίου Χρηματοοικονομικής Αναφοράς (FRC) σε σχέση με την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας του διοικητικού συμβουλίου μίας ανώνυμης εταιρίας εισηγμένης σε ρυθμισμένη αγορά περιέλαβε ρύθμιση η οποία προβλέπει ότι το διοικητικό συμβούλιο θα πρέπει να διορίσει ένα ανώτερο ανεξάρτητο διευθυντικό στέλεχος, το οποίο θα προέρχεται από τα μη εκτελεστικά μέλη του διοικητικού συμβουλίου.
Τα καθήκοντα του ανεξάρτητου διευθυντή μεταξύ των άλλων είναι:
Η διαμεσολάβηση μεταξύ προέδρου και διευθύνοντος συμβούλου σε περίπτωση διαφωνιών.
Η διαμεσολάβηση σε θέματα που ανακύπτουν από μη εκτελεστικά μέλη, όταν οι εισηγήσεις τους δεν λαμβάνονται υπόψη από τον πρόεδρο του διοικητικού συμβουλίου ή τον διευθύνοντα σύμβουλο. Η διαμεσολάβηση μεταξύ των μετόχων της εταιρίας και του προέδρου του διοικητικού συμβουλίου όταν οι μέτοχοι δεν έχουν πρόσβαση στον πρόεδρο προκειμένου να εκθέσουν τις ανησυχίες τους για την εξέλιξη των εταιρικών υποθέσεων. Διαμεσολάβηση σε θέματα αποφάσεων που δεν έχουν ληφθεί από το σύνολο του διοικητικού συμβουλίου (Βασιλείου, Ηρειώτης, Μενεξιάδης, Μπάλιος, 2017:265 ό.π.). 

 

6. Ενεργός συμμετοχή των μετόχων

Το ορθό πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης βασίζεται στην παραδοχή ότι οι μέτοχοι συμμετέχουν ενεργά στις εταιρίες και ζητούν λογοδοσία από τα διοικητικά στελέχη για τις επιδόσεις των εταιριών. Όμως η πλειονότητα των μετόχων έχει παθητικό ρόλο και συχνά επικεντρώνεται μόνο στα βραχυπρόθεσμα κέρδη. Θεωρείται σκόπιμονα εξευρεθεί τρόπος ενθάρρυνσης των μετόχων να δραστηριοποιηθούν στα θέματα της εταιρικής διακυβέρνησης και να ενδιαφερθούν για την βιώσιμη απόδοση της εταιρίας. (Ευρωπαϊκή Επιτροπή, (2011), Το ενωσιακό πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης, Πράσινη Βίβλος).
Στην κατεύθυνση αυτή λειτουργεί η οδηγία του FRC ότι σε περίπτωση που ποσοστό 20% και άνω των ψήφων σε γενική συνέλευση των μετόχων είναι αντίθετες προς πρόταση του διοικητικού συμβουλίου τότε αυτό με την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων θα πρέπει να αναφέρει συγκεκριμένες ενέργειες στις οποίες θα προχωρήσει για διαβούλευση με τους συγκεκριμένους μετόχους προκειμένου να κατανοήσει τους λόγους της καταψήφισης της πρότασής του. Τα αποτελέσματα της διαβούλευσης πρέπει να ανακοινωθούν το αργότερο έξι μήνες μετά την συνάντηση με τους μετόχους.
Η συγκεκριμένη οδηγία είναι καλή πρακτική ενός ορθού πλαισίου εταιρικής διακυβέρνησης για εισηγμένες εταιρίες στο Χρηματιστήριο Αξιών Αθηνών δεδομένου ότι πολλές από αυτές διαθέτουν μεγαλομετόχους που επηρεάζουν καθοριστικά τις εξελίξεις των εταιριών τους και η υιοθέτησή της διασφαλίζει την θέση των μικρομετόχων- επενδυτών και γενικότερα την διαφάνεια και την αξιοπιστία του συστήματος της εταιρικής διακυβέρνησης στην μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα της εταιρίας. Αν οι υποψήφιοι επενδυτές αισθάνονται ότι η ηγετική ομάδα μιας επιχείρησης ενδιαφέρεται για τον προσπορισμό υπεραξίας αποκλειστικά για την ίδια και τα συμφέροντα που εκπροσωπεί, το βέβαιο είναι πως δεν θα επιδείξουν καμία διάθεση να επενδύσουν τα χρήματά τους στην εταιρία αυτή. Κάτι τέτοιο θα είναι εντελώς αρνητικό για την εταιρία αφού η αποχή των επενδυτών θα επιφέρει αύξηση του κόστους του κεφαλαίου που αυτή θα έχει ανάγκη και επιπλέον θα δημιουργήσει κακή εικόνα στην ευρύτερη κοινότητα των επενδυτών (Μέτοχος & Επενδύσεις, ό.π.).

 
7. Η συμμετοχή των εργαζομένων

Πέραν του συμφέροντος των μετόχων, σε ένα ορθό πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης πρέπει να λαμβάνεται υπόψη και το συμφέρον των εργαζομένων. Η ενεργός συμμετοχή των εργαζομένων στις υποθέσεις μιας εταιρίας μπορεί να έχει την μορφή της πληροφόρησης, της διαβούλευσης και της συμμετοχής στο διοικητικό συμβούλιο
της εταιρίας (Ε.Ε. 2011: 21 ό.π.).
Η σχετική οδηγία του Συμβουλίου Χρηματοοικονομικής Αναφοράς του Ηνωμένου Βασιλείου προτρέπει τις εταιρίες να χρησιμοποιήσουν τις ακόλουθες μεθόδους σε ότι αφορά την ενασχόληση με τους εργαζόμενους τους.
Συγκεκριμένα προτείνει ή να διορισθεί ένας διευθυντής από το εργατικό δυναμικό ή να διορισθεί μη εκτελεστικό μέλος του διοικητικού συμβουλίου από τους εργαζόμενους ή να συσταθεί επίσημη συμβουλευτική ομάδα από τους εργαζόμενους.
Η προτροπή αυτή αποτελεί καλή πρακτική εταιρικής διακυβέρνησης υπό προϋποθέσεις και δια τούτο υπάρχουν αντίθετες απόψεις διεθνώς. Θεωρείται ότι η εκπροσώπηση των εργαζομένων μιας εταιρίας στο διοικητικό συμβούλιό της συμβάλλει θετικά εξαιτίας της πληροφόρησης που παρέχεται από αυτούς, όταν οι εκπρόσωποι είναι υπάλληλοι της εταιρίας και δεν είναι τρίτα πρόσωπα εκτός εταιρίας τα οποία εκπροσωπούν το σωματείο των εργαζομένων.
 

8. Συμπεράσματα

Η επισκόπηση των οδηγιών του Συμβουλίου Χρηματοοικονομικής Αναφοράς του Ηνωμένου Βασιλείου εντόπισε οδηγίες, οι οποίες δεν έχουν υιοθετηθεί από την Ελληνική Νομοθεσία σχετικά με την εταιρική διακυβέρνηση και
ευχερώς θα μπορούσαν να εφαρμοσθούν από τις ανώνυμες εταιρίες που είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο
Αξιών Αθηνών αλλά και από άλλες εταιρίες που δεν είναι εισηγμένες στο Χρηματιστήριο.
Οι καλές πρακτικές ορθής εταιρικής διακυβέρνησης που εντοπίσθηκαν στην ανάπτυξη της μελέτης σκοπό έχουν την αύξηση της αποτελεσματικότητας της λειτουργίας της Διοίκησης και στην βιωσιμότητα της εταιρίας καθώς επίσης στην μακροπρόθεσμη απόδοση αυτής.
Η ανάπτυξη της συνολικής οικονομίας ενός κράτους βασίζεται στις επιδόσεις των επιχειρήσεων, είτε αυτές είναι ιδιωτικές είτε είναι δημόσιες. Ένα ορθό πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης διασφαλίζει τα συμφέροντα όλων των ενδιαφερομένων μερών, την διαφάνεια και την αξιοπιστία της εταιρίας και τελικά διαμορφώνει συνθήκες
βιωσιμότητας και μακροχρόνιας αποδοτικότητας που υπηρετεί και το συμφέρον των μετόχων της εταιρίας και των ενδιαφερόμενων μερών αυτής αλλά και συνολικά ευνοείται η εθνική οικονομία.
Η εφαρμογή καλών πρακτικών εταιρικής διακυβέρνησης και πέραν των νομοθετημένων μόνο ευνοϊκές εξελίξεις θα επιφέρει στην οργάνωση και λειτουργία των ελληνικών εταιριών εισηγμένων και μη εισηγμένων και το γεγονός αυτό θα συμβάλλει θετικά στην ανάπτυξη της εθνικής οικονομίας, διότι θα στρέψουν το βλέμμα τους προς τις ελληνικές εταιρίες θεσμικοί επενδυτές του εξωτερικού και έτσι θα καλυφθεί το επενδυτικό κενό που έχει προκύψει στην Ελλάδα.
 

Βιβλιογραφία:
1. Βασιλείου Δ., Ηρειώτης Ν., Μενεξιάδης Μ., Μπάλιος Δ., Εσωτερικός έλεγχος (2017), Rosili.
2. Goergem M., (2015), Εταιρική Διακυβέρνηση, Διπλογραφία.
3. Financial Reporting Council, (2018), The UK Corporate Governance Code, διαθέσιμο σε www.frc.org.uk/getattachment/88bd8c45-50ea-4841-95b0-d2f4f48069a2/2018-UK-Corporate-Governance-Code-FINAL.pdf.
4. Μούζουλας Σπ., (2021), Διακυβέρνηση Ανωνύμων Εταιριών και Σύγχρονη Αγορά Κεφαλαίου, τ.1, Σάκκουλα.
5. Εφημερίδα Μέτοχος & Επενδύσεις, Το Αλφαβητάρι της εταιρικής διακυβέρνησης, διαθέσιμο σε www.sed.gr/library/metoxos.
6. Περάκης Ευ., (2005), Το Δίκαιο της ανώνυμης εταιρίας, τ. 10, Νομική Βιβλιοθήκη.
7. Ευρωπαϊκή Επιτροπή, (2011), Το ενωσιακό πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης, Πράσινη Βίβλος.
8. ΟΟΣΑ, (2004) Αρχές εταιρικής διακυβέρνησης, διαθέσιμο σε www.oecd.org/dataoecd/.
9. Ν 4706/2020 (ΦΕΚ A ́ 136/17.07.2020) Εταιρική διακυβέρνηση ανωνύμων εταιρειών, διαθέσιμο σε www.forin.gr/laws/law/3890/n-4706-2020.
10. ΕΣΕΔ, (2021), Ελληνικός Κώδικας Εταιρικής Διακυβέρνησης, διαθέσιμο σε
www.esed.org.gr/documents/20121/62614/ΕΣΕΔ + Κώδικας + Εταιρικής + Διακυβέρνησης + 2021.pdf/.