Διατάξεις εταιρικού δικαίου της ΚΤΕΛ ΑΕ

Συγγραφέας: Δημήτριος Φίλης, MBA, Λογιστής

Μέσο Δημοσίευσης: ΤΝΠ QUALEX, ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ, 206/2023, σελ. 689 – 692

1.       Εκλογή Προέδρου και μελών του ΔΣ

Κατ’ εξαίρεση των διατάξεων του νόμου περί ΑΕ ο Πρόεδρος, ο Αντιπρόεδρος και τα λοιπά μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου εκλέγονται από τους μετόχους της ΚΤΕΛ ΑΕ για τετραετή θητεία. Ο αριθμός των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου κάθε ΚΤΕΛ ΑΕ ορίζεται από τρία (3) έως επτά (7) μέλη σύμφωνα με το καταστατικό της εταιρείας. Με απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου της ΚΤΕΛ ΑΕ ορίζεται ο Διευθύνων Σύμβουλος της Εταιρείας, ο οποίος είναι ένας από τα μέλη αυτού. Οι υποψηφιότητες, μαζί με απόσπασμα ποινικού μητρώου, υποβάλλονται στη Γραμματεία του ΚΤΕΛ μέχρι της 12ης μεσημβρινής της προηγούμενης της Γενικής Συνέλευσης ημέρας και στη συνέχεια συντάσσεται ενιαίο ψηφοδέλτιο. Για την εκλογή του Προέδρου, του Αντιπροέδρου και των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου συγκροτείται: α. ενιαίο ψηφοδέλτιο για την εκλογή του Προέδρου, β. ενιαίο ψηφοδέλτιο για την εκλογή Αντιπροέδρου και αναπληρωτή αυτού και γ. ενιαίο ψηφοδέλτιο για την εκλογή των λοιπών μελών του Διοικητικού Συμβουλίου και ισάριθμων αναπληρωματικών. Ως εκλεγέντες θεωρούνται οι υποψήφιοι που πέτυχαν κατά σειρά πλειοψηφίας, ενώ ως αναπληρωτές αυτών, εκτός του Προέδρου για τον οποίο δεν προβλέπεται εκλογή αναπληρωτή, λογίζονται αυτοί που κατά σειρά έπονται των προηγουμένων. Σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του άρθρου 25 § 1 Ν 3710/2008 ο τρόπος εκλογής, όπως ορίζεται από τον νόμο για τις Ανώνυμες Εταιρίες, δεν ανταποκρίνεται στον ιδιότυπο χαρακτήρα των ΚΤΕΛ, καθιστώντας πολλές φορές την εκλογή των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου χρονοβόρα έως αδύνατη. Για το λόγο αυτό, καθορίζεται εναλλακτική διαδικασία εκλογής των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου, έτσι ώστε η διαδικασία εκλογής να συμβάλλει στην εύρυθμη λειτουργία των εταιρειών αυτών. Σελ. 690 Η αναφορά του άρθρου 25 § 1 Ν 3710/2008 «μαζί με απόσπασμα ποινικού μητρώου» εμμέσως πλην σαφώς αναβιώνει τη ρύθμιση του άρθρου 24 του Ν 2963/2001 ότι δεν μπορεί να εκλεγεί μέλος του ΔΣ ή να προσληφθεί Διευθυντής άτομο που καταδικάσθηκε τελεσίδικα ή παραπέμφθηκε τελεσίδικα σε βαθμό κακουργήματος ή πλημμελήματος, για αδικήματα του άρθρου 135 παρ. 3 του Ποινικού Κώδικα, κλοπής, υπεξαίρεσης, δωροδοκίας, λιποταξίας, παραχάραξης, πλαστογραφίας, απιστίας, απάτης, εκβίασης, συκοφαντικής δυσφήμισης, εμπορίας, διακίνησης και χρήσης ναρκωτικών, λαθρεμπορίας, μεταφοράς λαθρομεταναστών, σύστασης συμμορίας και απαγωγής. Η τελεσίδικη παραπομπή σε δίκη για τα ως άνω αδικήματα αποτελεί λόγο έκπτωσης ή απόλυσης αντίστοιχα.

 

2.     Οι αρμοδιότητες του Προέδρου της ΚΤΕΛ ΑΕ

Κατά τον Ιάκωβο Βενιέρη¹ στη νομική και καθημερινή πραγματικότητα ο Πρόεδρος του ΔΣ μιας κοινής ΑΕ αποδεικνύεται, ότι δεν έχει τις εξουσίες εκείνες που επιτρέπουν εκ του νόμου και την ανάληψη αντίστοιχων σημαντικών αρμοδιοτήτων αλλά ουσιαστικά ασκεί διαδικαστικές εξουσίες. Αντίθετα στην ΚΤΕΛ ΑΕ ο νομοθέτης ανάθεσε απευθείας σημαντικές αρμοδιότητες όπως μεταξύ των άλλων την επιβολή πειθαρχικών κυρώσεων στο προσωπικό, την ευθύνη να μην απασχολήσουν κατά την αυτή εργασιακή ημέρα προσωπικό κίνησης που έχει εργασθεί σε άλλον εργοδότη επί οκτάωρο, την υποβολή προς θεώρηση στις υπηρεσίες του Υπουργείου Εργασίας των βιβλίων εργασίας καθώς και την υπογραφή των ενταλμάτων πληρωμής των δαπανών προκειμένου αυτά να γίνουν εκτελεστά (ΠΔ 246/2006).

3.     . Παράβαση καθήκοντος μελών ΔΣ ΚΤΕΛ ΑΕ

Τα ΚΤΕΛ, καίτοι μετατράπηκαν σε ΑΕ, παρέχουν αγαθά ζωτικής σημασίας για το κοινωνικό σύνολο και ασκούν πράγματι δημόσια υπηρεσία, όπως συνάγεται από το ίδιο το Σύνταγμα (άρθρα 23 παρ. 2, 29 παρ. 3 106 παρ. 3), γιατί πρόκειται περί επιχειρήσεως που στην ουσία ασκεί έμμεση κρατική εξουσία, επιδιώκοντα σκοπό τη δημόσια συγκοινωνία που ανήκει στο κράτος, έστω και αν τυπικά - οργανικά διαφέρει από το Κράτος, έχουσα τη μορφή νομικού προσώπου ιδιωτικού δικαίου και ήδη ιδιόμορφης εποπτευόμενης ανώνυμης εταιρείας. Το άρθρο 263α ΠΚ επεκτείνει την υπαλληλική ιδιότητα όχι μόνο στις δημόσιες επιχειρήσεις που λειτουργούν με τη μορφή νομικών προσώπων ιδιωτικού δικαίου, ως υποκατάστατα του κράτους, της τοπικής αυτοδιοικήσεως ή των άλλων ΝΠΔΔ, αλλά και στις επιχειρήσεις εκείνες που ανήκουν και σε νομικά πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου, εφόσον αυτά εκμεταλλεύονται κατ’ αποκλειστικότητα ή προνομιακά κάποιες από τις κοινωνικές παροχές και λειτουργίες που αναφέρει η διάταξη του άρθρου 263α ΠΚ. Άρα, η υπαλληλική ιδιότητα επεκτείνεται και στα νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου που δεν είναι «κρατικά» και σε τέτοιας μορφής ΑΕ, που το κεφάλαιό τους δεν προέρχεται δηλαδή από το Κράτος, αλλά ελέγχονται και εποπτεύονται απ’ αυτό και διαχειρίζονται και εξυπηρετούν δημόσια αγαθά όπως είναι οι δημόσιες συγκοινωνίες. Εντεύθεν, οι υπάλληλοι της επιχειρήσεως των KTEΛ ΑΕ, θεωρούνται υπάλληλοι, κατά την έννοια των άρθρων 13α και 263α ΠΚ για την εφαρμογή της διατάξεως του άρθρου 259 ΠΚ² .

 

4. Αμοιβές μελών ΔΣ

4.1. Καθορισμός των αμοιβών

Το άρθρο 28 του Ν 2963/2001 καθορίζει τις αποζημιώσεις των οργάνων των ΚΤΕΛ ΑΕ: «1. Στον Πρόεδρο, στον Αντιπρόεδρο και στα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου κάθε ΚΤΕΛ καταβάλλεται μηνιαία αποζημίωση, η οποία βαρύνει τον προϋπολογισμό του ΚΤΕΛ και καθορίζεται από τη Γενική Συνέλευση. 2. Ειδικότερα για τον Πρόεδρο του ΚΤΕΛ η παραπάνω αποζημίωση δεν μπορεί να είναι μικρότερη του μισθού που αντιστοιχεί στο βαθμό λογιστή χωρίς πτυχίο, εγγάμου με δύο παιδιά και με τριακονταετή προϋπηρεσία, για όσα ΚΤΕΛ έχουν ενταγμένα στη δύναμή τους πάνω από τριάντα πέντε (35) λεωφορεία. Για τα ΚΤΕΛ που έχουν στη δύναμη τους δώδεκα (12) μέχρι τριάντα πέντε (35) λεωφορεία, το ύψος της αποζημίωσης αυτής δεν μπορεί να είναι μικρότερο του ποσού που αντιστοιχεί στο εξήντα τοις εκατό (60%) του ως άνω μισθού, και για τα ΚΤΕΛ που έχουν στη δύναμή τους κάτω από δώδεκα (12) λεωφορεία στο τριάντα τοις εκατό (30%) του ίδιου μισθού. […]».

4.2. Σχέση μελών διοικητικού συμβουλίου με την ανώνυμη εταιρεία

Σύμφωνα με τις διατάξεις του εμπορικού νόμου, του νόμου περί ανωνύμων εταιρειών και του Αστικού Κώδικα, τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της ανώνυμης εταιρείας είναι εντολοδόχοι αυτής και όχι υπάλληλοι, ακόμη και αν λαμβάνουν τακτική αμοιβή. Η σχέση που συνδέει τους διοικητικούς σύμβουλους με την ΑΕ είναι σχέση εντολής ή και μίσθωσης ανεξαρτήτων υπηρεσιών (εφόσον λαμβάνουν τακτική αμοιβή) και συνεπώς μπορεί να ανακληθούν οποτεδήποτε χωρίς να υπάρχει σπουδαίος λόγος και χωρίς να καταβληθεί αποζημίωση. Όπως δε έχει γίνει δεκτό από τη νομολογία³ οι διοικητικοί σύμβουλοι που παρέχουν τις υπηρεσίες τους με τακτική αμοιβή δεν δικαιούνται επιδομάτων (δώρων) εορτών ή άδειας γιατί αυτά προϋποθέτουν σχέση εξαρτημένης εργασίας.

4.3. Φορολογική αντιμετώπιση των αμοιβών

Από φορολογικής πλευράς οι αμοιβές εντάσσονται στην περ. δ της παρ. 2 του άρθρου 12 του Ν 4172/2013, δηλαδή θεωρούνται εισόδημα από μισθωτή εργασία. Ως εκ τούτου υπόκεινται σε παρακράτηση φόρου μισθωτής εργασίας αλλά επιπλέον υπόκεινται και σε χαρτόσημο 1% πλέον ΟΓΑ χαρτοσήμου 20%. (παρ. 7 άρθρου 15ε ΚΝΤΧ)⁴.

4.4. Ασφαλιστικές υποχρεώσεις

Οι αμοιβές των μελών των ΔΣ ανωνύμων εταιρειών υπόκεινται σε ασφαλιστικές εισφορές υπέρ του ΕΦΚΑ ως ειδική κατηγορία. Ειδικότερα για τις εισφορές επί αμοιβών μελών ΔΣ η εγκύκλιος 4/2017 του ΕΦΚΑ, με προσαρμογή στα νέα ποσοστά που ισχύουν από 1/6/2022, προβλέπει:

ΚΑΔ        ΚΩΔ.ΕΙΔ.      Κ.Π.Κ.     ΕΡΓΟΔ. ΑΣΦ/ΝΟΥ   ΣΥΝΟΛΟ

620           000401             071            20,88%    12,22%       33,10%

 

4.5. Χορηγία Προέδρων ΚΤΕΛ ΑΕ

Οι μετά την 31.12.1984 διατελέσαντες Πρόεδροι του Διοικητικού Συμβουλίου κάθε αστικού ή υπεραστικού ΚΤΕΛ, καθώς και οι εφεξής διατελούντες, επί τρεις (3) τουλάχιστον τριετίες, λαμβάνουν μηνιαία χορηγία, μετά τη συμπλήρωση του 60ού έτους της ηλικίας τους, η οποία θα βαρύνει τον ειδικό λογαριασμό του ΚΤΕΛ 2% της περίπτωσης γ΄ της παραγράφου 1 του άρθρου 13 του Ν 2963/2001, εφόσον παραμένουν μέτοχοι αυτού. Η μηνιαία αυτή χορηγία ορίζεται ίση με το ογδόντα τοις εκατό (80%) του κατώτερου μισθού εν ενεργεία Προέδρου ΔΣ. Δηλαδή, η συγκεκριμένη χορηγία δεν βαρύνει τα γενικά έξοδα διαχείρισης αλλά είναι αφαιρετικό στοιχείο του αποθεματικού που σχηματίζεται από την εισφορά 2% του άρθρου 13 του Ν 2963/2001 που προορίζεται για επενδυτικά έργα της ΚΤΕΛ ΑΕ. Ως εκ τούτου δεν αποτελεί αμοιβή από μισθούς ή συντάξεις ή ελεύθερου επαγγελματία και δεν φορολογείται διότι προορίζεται για την αξιοπρεπή διαβίωση του δικαιούχου. Εξάλλου η νομολογία έχει δεχθεί ότι κάθε παροχή που καταβάλλεται σε μισθωτό με οποιαδήποτε ονομασία (επιχορήγηση, αποζημίωση κ.λπ.) που κατά νόμο ή από τη φύση της προορίζεται να καλύψει δαπάνες δεν αποτελεί προσαύξηση μισθού⁵.

5.      Διαχειριστικός έλεγχος

Το άρθρο 27 του Ν 2963/2001 αναφέρεται στον Διαχειριστικό έλεγχο των ΚΤΕΛ και ορίζει σχετικά: «1. Σε κάθε ΚΤΕΛ διενεργείται έλεγχος επί της οικονομικής διαχείρισης αυτού, από έναν τουλάχιστον ορκωτό ελεγκτή λογιστή. 2. Ο ορισμός του ή των ορκωτών ελεγκτών λογιστών γίνεται με απόφαση της ΓΣ των μετόχων του. 3. Ο τακτικός έλεγχος της οικονομικής διαχείρισης κάθε ΚΤΕΛ διενεργείται υποχρεωτικά για κάθε διαχειριστικό έτος που συμπίπτει με το αντίστοιχο ημερολογιακό έτος.». Με τις ρυθμίσεις του άρθρου αυτού ορίζεται ότι ο διαχειριστικός έλεγχος των ΚΤΕΛ γίνεται από έναν τουλάχιστον Ορκωτό Ελεγκτή Λογιστή, σε αντίθεση με το προϊσχύον καθεστώς που προέβλεπε τριμελή ελεγκτική επιτροπή. Η επιλογή του ή των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών γίνεται με απόφαση της ΓΣ εκάστου ΚΤΕΛ, ως ισχύει και στις ΑΕ και θα εφαρμόζεται και στις ΚΤΕΛ ΑΕ από την ημερομηνία μετατροπής τους και έκτοτε. Δηλαδή, ο νομοθέτης απαιτεί έλεγχο της οικονομικής διαχείρισης των πόρων της ΚΤΕΛ ΑΕ κάθε έτος και έλεγχο των ετήσιων οικονομικών καταστάσεων.

Κατά την Θεοδώρα Παπαδάτου⁶, κάθε σύστημα ελέγχου έχει δύο κατηγορίες αποστολών, από τη μια πλευρά να προκαλέσει ενέργειες συναφείς προς τους στόχους (αποτελεσματικότητα) και από την άλλη να διαχειρισθεί τις διαθέσιμες πηγές με τον βέλτιστο τρόπο (παραγωγικότητα και οικονομικότητα). Όπου παραγωγικότητα είναι η ικανότητα της μη σπατάλης των χρησιμοποιημένων πηγών και οικονομικότητα είναι η ικανότητα της επιχείρησης να αποκτήσει τις χρησιμοποιούμενες πηγές στο μικρότερο δυνατό κόστος. Κατά λογική ακολουθία ο έλεγχος της οικονομικής διαχείρισης είναι έλεγχος νομιμότητας και σκοπιμότητας των διενεργούμενων οικονομικών πράξεων ή συναλλαγών και η διενέργειά του επιβάλλει έκθεση απολογισμού πεπραγμένων σε σχέση με τον προϋπολογισμό εσόδων και εξόδων και σε κάθε περίπτωση δεν αντικαθίσταται ο διαχειριστικός έλεγχος από τον έλεγχο των οικονομικών καταστάσεων. Σύμφωνα με τον Γεώργιο Αληφαντή⁷, σκοπός ενός ελέγχου οικονομικών καταστάσεων είναι να επιτρέψει στον ελεγκτή να εκφράσει γνώμη για το αν και κατά πόσο οι οικονομικές καταστάσεις έχουν συνταχθεί από κάθε ουσιαστική πλευρά, σύμφωνα με το παραδεδεγμένο νομοθετικό πλαίσιο σύνταξης των οικονομικών καταστάσεων. Άλλωστε και το άρθρο 24 του Ν 2963/2001 προβλέπει ότι η Γενική Συνέλευση εγκρίνει τον μήνα Νοέμβριο τον ετήσιο προϋπολογισμό (ο οποίος καταρτίζεται υποχρεωτικά από την ΚΤΕΛ ΑΕ με βάση απόφαση του Υπουργού Μεταφορών) και στο πρώτο εξάμηνο κάθε έτους εγκρίνει τον ετήσιο απολογισμό και την έκθεση του διαχειριστικού ελέγχου, σύμφωνα με τις διατάξεις του άρθρου 27 του νόμου. Σε περίπτωση που, από την έκθεση του ή των Ορκωτών Ελεγκτών Λογιστών, διαπιστώνονται παραβάσεις που τιμωρούνται από τον Ποινικό Κώδικα, η Γενική Συνέλευση ενημερώνει τις αρμόδιες εισαγγελικές αρχές.

Εξάλλου και η νομολογία⁸ έχει δεχθεί ότι ο νομοθέτης θέλησε ενόψει της προβλεπόμενης στο άρθρο 3 Ν 2963/2001 μετατροπής των ΚΤΕΛ σε ανώνυμες εταιρείες, να διέπονται ειδικότερα ως προς τη σύσταση, οργάνωση και λειτουργία των Γενικών Συνελεύσεων και των Διοικητικών Συμβουλίων τους από τις ειδικές για τις ανώνυμες εταιρείες διατάξεις του ΚΝ 2190/1920. Στο πλαίσιο αυτό για τα εν λόγω οργανωτικά ζητήματα, ορίστηκε ότι αφενός τα ΚΤΕΛ που επρόκειτο να μετατραπούν σε ανώνυμες εταιρείες θα εξακολουθούσαν έως τη μετατροπή τους να εφαρμόζουν τις σχετικές διατάξεις των άρθρων 24 έως 32 του νόμου αυτού σχετικά με την οργάνωση των διοικητικών συμβουλίων και των γενικών συνελεύσεων και αφετέρου ότι οι εν λόγω διατάξεις θα εφαρμόζονται παγίως από τα ΚΤΕΛ που δεν υποχρεώθηκαν να μετατραπούν σε ανώνυμες εταιρείες και ως προς τα οποία δεν ήταν δυνατή η εφαρμογή των διατάξεων του ΚΝ 2190/1920. Οι διατάξεις των άρθρων 24 έως 32 του Ν 2963/2001 δεν έχουν, επομένως, την έννοια ότι αποκλείεται η εφαρμογή επί των ΚΤΕΛ που μετατράπηκαν σε ανώνυμες εταιρείες διατάξεων που περιλαμβάνονται τυχόν στα άρθρα 24 έως και 32 του Ν 2963/2001 και αφορούν όχι οργανωτικά ζητήματα των ΚΤΕΛ.

Λόγω της πολύπλοκης διάρθρωσης της ΚΤΕΛ ΑΕ σε σταθμούς, πρακτορεία και διενέργεια καθ’ οδόν συναλλαγών ο διαχειριστικός έλεγχος πρέπει να είναι μόνιμος, συνεχής και διαρκής. Ως εκ τούτου ο έλεγχος αυτός πρέπει να διεξάγεται από εσωτερικό ελεγκτή, ο οποίος είτε θα είναι στέλεχος της επιχείρησης είτε ανεξάρτητος ελεύθερος επαγγελματίας, φυσικό ή νομικό πρόσωπο, με στόχο τη διασφάλιση της ορθότητας και ακρίβειας των εγγραφών των συναλλαγών στα λογιστικά βιβλία και την πρόληψη διαχειριστικών ανωμαλιών.

1 . Βενιέρης Ι., Η νομική θέση του Προέδρου ΔΣ μιας κοινής ΑΕ (2022), εις ΔΕΕ τ. 297.

2 . ΑΠ 676/2009 (Ζ΄ ΠΟΙΝΙΚΕΣ) διαθέσιμη σε www.areiospagos.gr.

3 . Τότσης Χρ., Ερμηνεία Φορολογίας Εισοδήματος (2008), τ. Β, σ. 45, εκδόσεις Πάμισος.

4 . Λαζαρίδης Γ., Ενημερωτικό Δελτίο ΣΟΛ ΑΕ Φεβρουαρίου (2021).

5 . ΣτΕ 2283/2015 Τμ. Β΄, εις περιοδικό Διοικητική Δίκη, τ. 2/2016.

6 . Παπαδάτου Θ., Εσωτερικός και εξωτερικός έλεγχος ανωνύμων εταιρειών (2001), σ. 11.

7 . Αληφαντής Γ., Ελεγκτική (2019), σ. 40.

8 . ΑΠ 625/2021 [Μετατροπή ΚΤΕΛ σε ανώνυμες εταιρείες]